Haber / Duyuru

ELEKTRİK PİYASASINDA LİSANS KAVRAMI

LİSANSLARIN SONA ERMESİ VE SONUÇLARI 

GİRİŞ

Bu çalışmamızda elektrik piyasasında lisans kavramı, lisansa tabi ve muaf faaliyetler ile lisansın esasları irdelendikten sonra lisansların sona ermesi ve iptalinin sonuçları kısaca ele alınmaya çalışılmıştır. Lisans kavramı ile ilgili öğretide yer alan teorik tartışmalar büyük oranda Elektrik Piyasasındaki pratik ve yaygın uygulamalar neticesinde önemini yitirmiştir. Ancak Elektrik piyasasında kamusal hizmetlerin özel sektör eliyle belirli sürelerle verilen lisans ve önlisanslar aracılığı ile yürütülmesindeki hızlı yükselişin yeni tartışmaları beraberinde getireceği muhakkaktır. Tüm hukuki ilişkilerde olduğu gibi lisanların sona ermesi veya iptaline bağlanan sonuçlar ile tarafların bu süreçlerdeki hak ve yükümlülükleri önemli güncel tartışma konularımız arasında olacaktır.

1-) LİSANS KAVRAMI

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunun 3. Maddesinde Lisans,  Tüzel kişilere piyasada faaliyet gösterebilmeleri için bu Kanun uyarınca verilen izni[1], aynı kanunun 5. Maddesinde bu Kanun hükümleri uyarınca üzerinde kayıtlı piyasa faaliyetlerinin yapılabilmesi için tüzel kişilere verilen izin belgesi olarak tanımlanmıştır.Önlisans ise Üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişilere, üretim tesisi yatırımlarına başlamaları için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi için belirli süreli verilen izni, …ifade edeceği belirtilmiştir.

İdare hukuku bakımından lisanslar bir çeşit faaliyet ruhsatı niteliğindedir. Tek taraflı bir idari işlemle verilir. İlgilinin talebinin varlığı işlemin tek taraflı olma özelliğini ortadan kaldırmaz. Lisanslar bir sözleşme değildir, lisans verilmekle bir imtiyaz da verilmiş olmamaktadır. Çünkü verilen lisanslar bir tekel hakkı sağlamadığı gibi lisansların sayısının sınırlı olmasını gerektiren bir doğal kısıt da bulunmamaktadır[2]

Enerji piyasaları sıkı düzenleyici ve denetleyici kurallara tabi kılınmıştır. Gelişen teknoloji ve üretimin sürekliliğini sağlama ihtiyacı karşısında enerji, günümüz için hayatiyet arz etmektedir. Enerjinin üretimi, iletimi, genel olarak pazarlanması ve bu piyasanın bir bütün olarak kontrol altında tutulması neredeyse “egemenlik” unsurunun bir parçası haline gelmiştir. Tüm bu özellikleri nedeniyle ihtiyacın ötesinde bir değeri ifade eden enerji piyasası faaliyetleri, denetim altında yürütülmesi amacıyla lisansa tabi tutulmuştur. Bu sebeple elektrik piyasasında, Üretim faaliyeti, İletim faaliyeti, Dağıtım faaliyeti, Toptan satış faaliyeti, Perakende satış, Piyasa işletim, İthalat, İhracat faaliyetleri lisans almak koşuluyla yürütülebilecek faaliyetlerdir.

Ülkemizde 2001 yılında enerji piyasalarında sayılan zorunluluklar nedeniyle Enerji Piyasası  Düzenleme  Kurumu ihdas edilmiştir. Tüm enerji piyasalarının faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemek üzere ihdas edilmiş olan kurumun en önemli görevi ise piyasa faaliyetlerini yürütmeye aday tüzel kişilere faaliyetle ilgili lisan vermesidir.  Bu işlevi çerçevesinde faaliyet konularına göre Kurumdan ; Üretim lisansı, OSB üretim lisansı, iletim lisansı, piyasa işletim lisansı, dağıtım lisansı, OSB dağıtım lisansı ve tedarik lisansı alınabilmektedir.

Tarifesi düzenlemeye tabi faaliyet yürüten lisans sahibinin lisans kapsamındaki hakları Kuruldan izin almaksızın üçüncü şahıslara devir, temlik ve rehin edilemez. Kurul izni için yapılan başvuru üzerine, talepler Kurumca incelendikten sonra hazırlanan değerlendirme raporu Kurula sunulur ve Kurul kararı ile sonuçlandırılır.

2-)LİSANS VE ÖNLİSANS SÜRELERİ

Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 9. Maddesinde,Önlisanssüresinin, önlisansbaşvurusunakonuüretimtesisiprojesininkaynaktürüvekurulugücünebağlıolarak, mücbirsebephâllerihariç, otuzaltıayıgeçmemeküzereKurulkararıilebelirleneceğidüzenlenmiştir. YEKA içinverilenönlisansınsüresininiseönlisansbaşvurusunakonuişinyarışmaşartnamesindeöngörülensüreyeuygunolarakotuzaltıayıgeçmemeküzereKurulkararıylabelirleneceğidüzenlenmiştir.

YineYönetmeliğin 9. maddesindeLisans, faaliyetin niteliği dikkate alınarak en az on, en çok kırk dokuzyıliçinverileceğidüzenlenmiştir. Ancak, 6446 sayılıElektrikPiyasasıkanunungeçici 12.Maddesinde“Mevcut sözleşmeler kapsamındaki üretim tesisleri ile projelere, mevcut sözleşmelerindeki hak ve yükümlülüklerle ve sözleşme süresi ile sınırlı olmak kaydıyla” düzenlemesine yer verilmiş olup bukapsamdaverilenüretimlisansınınsüresi, ilgilimevcutsözleşmeninsüresiilesınırlıolacaktır. YEKA içinverilenüretimlisansınınsüresiotuzyıldır.[3]

3-) LİSANS ALINMASINDAN MUAF FAALİYETLER

6446 sayılı Elektrik Piyasası kanunun 14. Maddesi çerçevesinde rekabetin gelişmesi, iletim ve dağıtım sistemlerinin teknik yeterliliği ve arz güvenliğinin temini ilkeleri çerçevesinde bazı üretim faaliyetleri önlisans ve lisanstan muaf tutulmuştur.Aşağıdaki üretim tesislerinde yapılan üretim faaliyetleri, önlisans  ve lisans alınmasından ve yine şirket kurmak suretiyle gerçekleştirilmesi  yükümlülüğünden muaftır.[4]

Bu faaliyetler:

1. a) İmdat grupları ve iletim ya da dağıtım sistemiyle bağlantı tesis etmeden izole çalışan üretim tesisi,
2. b) Kurulu gücü azami bir megavat veya Kanunun 14 üncü maddesi çerçevesinde Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenmiş kurulu güç üst sınırına kadar olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi,
3. c) Belediyelerin katı atık tesisleri ile arıtma tesisi çamurlarının bertarafında kullanılmak üzere kurulan elektrik üretim tesisi,

ç)Mikrokojenerasyon tesisleri ile Bakanlıkça belirlenecek verimlilik değerini sağlayan kategorideki kojenerasyon tesisleri,

1. d) Ürettiği enerjinin tamamını iletim veya dağıtım sistemine vermeden kullanan, üretimi ve tüketimi aynı ölçüm noktasında olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi,
2. e) Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan veya dolaylı olarak belediyeye ait olan tüzel kişilerce, belediyeler tarafından işletilen su isale hatları ile atık su isale hatları üzerinde teknik imkânın olması ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından uygun bulunması hâlinde kurulacak üretim tesisleri

lisans ve ön lisanstan muaf faaliyetler olarak sayılmıştır [5]

4-)YASADA DÜZENLENEN LİSANS VE ÖNLİSANS ESASLARI

6446 sayılı kanun kapsamında verilecek lisansların tabi olacağı ve lisans sahiplerinin uymakla yükümlü olduğu esaslar düzenlenmiştir. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği, lisans başvuruları, başvuruların değerlendirilmesi, lisansların yenilenmesi, sona ermesi ve iptali gibi konuları ayrıntılı olarak düzenlemiştir[6]

Lisansların tabi olacağı usul ve esaslar Enerji Piyasası Kanununda genel olarak şu şekilde belirtilmiştir:

a-Üretim lisansı başvurusunda bulunan tüzel kişiye öncelikle, üretim tesisi yatırımına başlaması için mevzuattan kaynaklanan izin, onay, ruhsat ve benzeri belgeleri edinebilmesi ve üretim tesisinin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkını elde edebilmesi için Kurum tarafından belirli süreli önlisans verilir. Önlisans süresinde; gerekli izin, onay, ruhsat veya benzeri belgeleri alamayan, üretim tesisinin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkını elde ettiğini belgeleyen ön lisans sahiplerine lisans verilmektedir. Lisans alınıncaya kadar, Kurul tarafından yönetmelikle belirlenen istisnalar dışında önlisans sahibi tüzel kişinin ortaklık yapısının doğrudan veya dolaylı olarak değişmesi, hisselerinin devri veya hisselerin devri sonucunu doğuracak iş ve işlemlerin yapılması veya Kurum tarafından belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda önlisans iptal edilir

b-Piyasa faaliyetleri ile iştigal edecek tüzel kişiler, faaliyetlerine başlamadan önce, her faaliyet için ve söz konusu faaliyetlerin birden fazla tesiste yürütülecek olması hâlinde, her tesis için ayrı ön lisans ve lisans alması gerekmektedir. Tarifesi düzenlemeye tabi faaliyet gösteren tüzel kişiler, tarifesi düzenlemeye tabi her faaliyet ve bu faaliyetin lisansı kapsamında sınırlandığı her bölge için ayrı hesap ve kayıt tutmakla yükümlüdür.  Birden çok yapı veya müştemilatının yüzeylerinde tesis edilen aynı tür yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisleri sisteme aynı noktadan bağlanmak kaydıyla tek üretim lisansı kapsamında değerlendirilerek lisanslandırılabilecektir.

c-Lisans  veönlisanssahibi tüzel kişiler; tesislerini, yasal defter ve kayıtlarını Kurum denetimine hazır bulundurmak, Kurum tarafından talep edildiğinde denetime açmak ve Kurumun faaliyetlerini yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyacağı her türlü bilgi ve belgeyi zamanında, tam ve doğru olarak Kuruma vermekle yükümlü kılınmıştır. Belli periyotlarla lisans kapsamındaki faaliyetlere ilişin raporlar kuruma sunulmakta veya  tüzel kişinin kayıtları yerinde incelenmektedir.

d-Piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin; halka açık şirketlerde yüzde beş, diğerlerinde yüzde on ve üzerindeki sermaye payı değişiklikleri, kontrol değişikliği sonucunu doğuracak her türlü işlemleri ile tesislerin mülkiyetinin veya kullanım hakkının değişmesi sonucunu doğuran iş ve işlemler Kurul iznine tabi tutulmuştur. Belirtilen bu işlemler Kurul izni alınmasına dair usul ve esaslar ve buna ilişkin yönetmelikler çerçevesinde gerçekleşmek zorundadır.

e-Lisansı iptal edilen tüzel kişi, bu tüzel kişilikte yüzde on veya daha fazla paya sahip ortaklar ile lisans iptal tarihinden önceki bir yıl içerisinde görevden ayrılmış olanlar dâhil, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, lisans iptalini takip eden üç yıl süreyle lisans alamaz, lisans başvurusunda bulunamaz, lisans başvurusu yapan tüzel kişiliklerde doğrudan veya dolaylı pay sahibi olamaz, yönetim kurullarında görev alamaz.

f-Üretim lisansı başvurusunda bulunan tüzel kişilerden ve  Önlisans için başvuran tüzel kişiden, üretim tesisinin lisansında belirlenen inşaat süresi içerisinde kurulmaması hâlinde  veya önlisans süresinde yerine getirmesi gereken yükümlülükleri ikmal etmemesi hâlinde irat kaydedilmek üzere teminat mektubu alınmaktadır.

g-Tüzel kişiler, Kurul tarafından belirlenen lisans ve önlisans alma, tadili, suret çıkartılması, yıllık lisans bedeli ve diğer bedelleri Kuruma ödemek zorundadır.

h-Yenilenebilir enerji kaynak alanlarında kurulacak üretim tesislerinde kullanılacak aksam için Bakanlık tarafından yönetmelikle belirlenecek şekilde yurt içinde üretim ve/veya yerli malı kullanım şartı aranmaktadır.

I-Lisans başvurusuna konu üretim tesisinin tesis edileceği yerde faaliyet göstermek üzere petrol veya doğal gaz piyasası faaliyetleri için ayrıca lisans başvurusunun yapılması durumunda öncelik verilecek lisans başvurusuna Bakanlık görüşü alınarak Kurul tarafından karar verilir.

5-)ÖNLİSANS VE LİSANSLARIN İPTALİ VE SONA ERMESİ

5.1) Önlisansın İptali ve Sona Ermesi

Elektrik Piyasası lisans yönetmeliğinin 19. Maddesinde lisansların sona erme sebepleri düzenlenmiştir. Düzenleme uyarınca Önlisans;

1. a) Süresi uzatılmadığı takdirde süresinin bitiminde ve Önlisans sahibi tüzel kişinin talebi üzerine sonlandırma talebinin Kurum evrakına giriş yaptığı tarih itibariyle sona erer

b)Önlisans sahibi tüzel kişinin iflası hâlinde ve Önlisans sahibi tüzel kişinin üretim lisansı alması halinde kendiliğinden sona erer.

Önlisansın sona erdiği hususu, Kurum tarafından ilgili tüzel kişi ile kurum ve kuruluşlara yazılı olarak bildirileceği düzenlenmiştir.[7]

Lisans yönetmeliğine iki durumdaönlisansın iptal edileceğini düzenlemiştir. İptalin birinci sebebi olarak Lisans alınıncaya kadar, veraset ve iflas nedenleri dışında, önlisans sahibi tüzel kişinin ortaklık yapısının doğrudan veya dolaylı olarak değişmesi, payların devri veya birleşme ve bölünme gibi payların devri sonucunu doğuracak iş ve işlemlerin yapılmasını ikinci sebep olarak  iseKurum tarafından belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmemesini saymıştır. Kurum tarafından belirlenen yükümlülüklere aykırılığın giderilmemesi sonucu gerçekleşen lisans iptallerinde ayrıca Kanunun 16. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları çerçevesinde iptal edileceği düzenlenmektedir.

5.2) YEKA İçinVerilenÖnlisanslarınİptaliveSonaErmesi

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunun 5. Maddesine 2016 yılında eklenen 12.fıkra ile taşınmazlarda büyük ölçekli yenilenebilir enerji kaynak alanları (YEKA) oluşturularak yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması, bu alanların yatırımcılara tahsisiyle yatırımların hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan ileri teknoloji içeren aksamın yurt içinde üretilmesi ya da yurt içinden temin edilmesinin sağlanması, teknoloji transferinin teminine katkı sağlanması amacıyla yürütülen faaliyetler çerçevesindeönlisans verilmektedir.[8]

YEKA içinverilenönlisanslar,süresiuzatılmadığıtakdirdesüresininbitiminde, önlisanssahibitüzelkişinintalebiveyaiflasınınkesinleşmesiileönlisanssahibitüzelkişininüretimlisansıalmasıhalindekendiliğindensonaerer.Sözkonusuönlisanslar YEKA Yönetmeliği uyarınca YEKA Kullanım HakkıSözleşmesiniimzalayantaraflarınişprogramındamücbirsebeplerkapsamındayaşanangecikmelerinbiryıldanfazlasürdüğüveyabiryıliçerisindegiderilemeyeceğikonusundaanlaşmayavarılmasıilesözleşmeninfeshedilerekteminatmektubununiadeedileceğidurumlarda, önlisanssahibişirketintalebiüzerineKurulkararıileönlisansınsonaerdirileceğidüzenlenmiştir.

Yine YEKA içinverilenönlisanslarınaşağıdakidurumlardaiptaledileceğidüzenlenmiştir:

a)Lisansalınıncayakadarverasetveiflasnedenleridışında, önlisanssahibitüzelkişininortaklıkyapısınındoğrudanveyadolaylıolarakdeğişmesi, paylarındevriveyabirleşmevebölünmegibipaylarındevrisonucunudoğuracakişveişlemlerinyapılmasıdurumunda,

b)Kurumtarafındanbelirlenen Yurt İçindeÜretimKarşılığıTahsisveyaYerli Malı KullanımKarşılığıkapsamındabelirlenenyükümlülüklerinsüresiiçerisindeyerinegetirilememesihalindeişprogramıkapsamındakigecikmelereilişkinYEGM’esunulansavunmaveyaaçıklamaveönlemtekliflerininyeterligörülmeyerek YEKA KullanımHakkıSözleşmesininfeshedilmesihalindesözkonususavunmaveyaaçıklamalarınKurultarafındanmücbirsebeplerkapsamındadeğerlendirilmemesidurumunda,

c)Önlisanssahibitüzelkişinin YEKA YönetmeliğikapsamındakiyükümlülüklerindenfabrikanınsüresiiçerisindeişletmeyealınamadığınınBakanlıkçaKurumabildirilmesidurumunda,

ç)Önlisanssahibitüzelkişinin YEKA KullanımHakkıSözleşmesikapsamındakitaahhütlerinisüresiiçerisindeyerinegetiremediğininBakanlıkçaKurumabildirilmesidurumunda,

12. d) YEKA 12. Madde 7 fıkrasıgereğinceYurt İçinde Üretim Karşılığı Tahsisi(YÜKT) kapsamında önlisans sahibi tüzel kişi, önlisans süresi içerisinde Fabrika ile ilgili Taahhüt edilen Fabrikanın işletmeye girdiğine dair ilgili kurum/kuruluş tarafından düzenlenen Kabul, Devreye Alma, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı ve Kapasite Raporunu ve Şartnamede belirtilen ve başvuru sahibi tüzel kişi tarafından taahhüt edilen yerlilik oranını sağladığına ilişkin aksama ait Yerli Malı belgelerininsüresiiçerisindeBakanlığasunulmamasıve/veyasunulanbelgelerkapsamındaŞartnamedebelirtilenvetaahhütedilendeğerlerinkarşılanamamasıdurumukapsamında YEKA KullanımHakkıSözleşmesifeshedilerekKurumabildirilmesihalinde,

e)TalepveişlemlerdeKanunakarşıhileveyagerçekdışıbeyandabulunulduğununtespitihalinde,

iptal edilmektedir.[9]

5.3)Lisansın Sona Ermesi Ve İptali

Lisans Yönetmeliğinin 26. Maddesi uyarınca lisans;

Süresinin bitiminde kendiliğinden, Lisans sahibi tüzel kişinin iflasının kesinleşmesi, lisans sahibinin talebi veya lisans verilmesine esas şartların kaybedilmesi hâllerinde ise Kurul kararıyla,sona ereceği düzenlenmiştir.

Lisans sahibi tüzel kişi ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareket etmesi halinde, hakkında EPK’nın 16.maddesinde öngörülen yaptırımlar uygulanabilir. Bu maddede lisans sahibi tüzel kişiler ve lisanslar hakkında çeşitli yaptırımlar öngörülmüştür. Bunlardan biri de lisansın iptalidir. EPK ve Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 27. Maddesinde düzenlenen lisans iptal nedenleri şunlardır[10]:

Üretimlisansı, mücbirsebephalleriilelisanssahibindenkaynaklanmayanhaklısebeplerdışındaüretimtesisininilgililisanstabelirleneninşaatsüresiiçerisindekurulmamasıveyakalansüreiçerisindekurulamayacağınıntespitedilmesihallerindeiptaledilir.

Lisansıiptaledilentüzelkişi, butüzelkişilikteyüzde on veyadahafazlapayasahiportaklarilelisansiptaltarihindenöncekibiryıliçerisindegörevdenayrılmışolanlardahil, yönetimkurulubaşkanveüyeleri, limited şirketlerdemüdürler, lisansiptalinitakipedenüçyılsüreyle, mevcutönlisanslarıkapsamındakiüretimlisansıbaşvurularıhariçolmaküzere, ön lisans ve lisans alamaz, önlisans ve lisans başvurusunda bulunamaz, ön lisans ve lisans başvurusu yapan tüzel kişiliklerde doğrudan veya dolaylı pay sahibi olamaz, yönetim kurullarında görev alamaz. Önlisansvelisansbaşvurusundansonrabirtüzelkişininortaklarıveyönetimkurulubaşkanveüyeleri, limited şirketlerde müdürlere ilişkin yasaklılık halinin olması halinde, bu aykırı durumun giderilmesi için doksan gün süre verilir. Aykırılığın giderilmemesi halinde ilgili başvuru Kurul kararı ile reddedilir.

Üçüncüfıkradabelirtilenlerdışında, lisansiptaliileilgiliolarakKanunun 16 ncımaddesihükümleriuygulanır.

5.4) NüklerEnerjiÜretimTesislerineİlişkinÜretimLisanslarınınİptali

Elektrik Piyasası Kanunun 6. Maddesinin 10. Fıkrasında, Nükleer enerji üretim tesisleri için alınacak yapı ruhsatı ve diğer mevzuattan kaynaklanan inşaata ilişkin izin, onay, lisans, ruhsat ve benzeri belgeler ile üretim tesisinin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkının elde edildiğine ilişkin belgeler üretim lisansı verilmesinden sonra olmak üzere, Kurul tarafından belirlenen süre içinde Kuruma sunulur. Kurul tarafından belirlenen süre içinde istenen belgelerin mücbir sebepler veya lisans sahibinden kaynaklanmayan haklı sebepler dışında Kuruma sunulmaması hâlinde üretim lisansı iptal edileceği düzenlenmiştir.

LisansYönetmeliğinin 27. Maddesinin 5.FıkrasındaNükleerenerjiyedayalıüretimtesisineilişkininşaatlisansıve/veyaişletmelisansıbaşvurularınınolumlusonuçlanmamasıya da mevcutinşaatlisansıve/veyaişletmelisansınıniptaledilmesidurumunda, ilgiliüretimlisansıiptaledilir.Ayrıca,Lisansyönetmeliğinin 17.maddeninüçüncüfıkrasıkapsamındakiyükümlülüklerinmücbirsebeplerveyalisanssahibindenkaynaklanmayanhaklısebeplerdışındaKurultarafındanbelirlenensüreiçindeKurumasunulmamasıhâlindeüretimlisansıiptaledileceğidüzenlenmektedir

5.5) YEKA KapsamındaVerilenÜretimLisanslarınınİptali

a)Üretimtesisiişletmeyegeçenekadar, lisanssahibitüzelkişininortaklıkyapısınınBakanlıktanyazılıonayalınmadandoğrudanveyadolaylıolarakdeğişmesi, paylarındevriveyabirleşmevebölünmegibipaylarındevrisonucunudoğuracakişveişlemlerinyapılması,

b)Kurultarafındanmevzuatveyapiyasayapısınıngerekleridoğrultusundabelirlenenyükümlülüklerinsüresiiçerisindeyerinegetirilmemesi,

c)Elektrikenerjisiüretimtesisinde Yurt İçindeÜretimKarşılığıTahsisveyaYerli Malı KullanımKarşılığıkapsamındakullanımıöngörülenaksamvetedarikplanındabelirtilenyerlimalıürünlerinya da yerlimalıaksamınkullanılmadığınıntespitive YEGM tarafındanyapılanyazılıihtarnamedebelirlenensüreiçerisindeihtaredilenaykırılıklarıngiderilmemesiüzerine YEKA KullanımHakkıSözleşmesininfeshedilmesi,

ç)Üretimlisansısahibitüzelkişinin YEKA KullanımHakkıSözleşmesikapsamındakitaahhütlerinisüresiiçerisindeyerinegetiremediğininBakanlıkçaKurumabildirilmesi,

1. d) Bu YönetmelikkapsamındakitalepveişlemlerdeKanunakarşıhileveyagerçekdışıbeyandabulunulduğununtespiti,

hallerindeiptaledilir.

6-)LİSANSLARIN SONA ERMESİ VE İPTALİ HALLERİNDE TARAFLARIN  HAK VE SORUMLULUKLARI

6.1) TEMİNATLAR

Üretim lisansı başvurusunda bulunan tüzel kişilerden ve Önlisans için başvuran tüzel kişiden, üretim tesisinin lisansında belirlenen inşaat süresi içerisinde kurulmaması hâlinde veya önlisans süresinde yerine getirmesi gereken yükümlülükleri ikmal etmemesi hâlinde irat kaydedilmek üzere teminat mektubu alınmaktadır. Üretim lisansının veya üretim için önlisans sürecinde verilen teminatlar belli durumlarda iade edilirken bazı durumlarda ise irat kaydedilmektedir. Aşağıda mevzuatta zikredilen iade ve irat kaydedilme durumları ayrı ayrı ele alınmıştır.

6.1.1)Teminat Mektubunun İade Edileceği Durumlar

Teminat mektuplarının iadesi, ilgili mevzuatta önlisans ve üretim lisansları için ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Önlisans başvurusu kapsamında alınan teminat mektupları, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 45 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca:

Önlisans başvurusundan vazgeçilmesi veya önlisans başvurusunun reddedilmesi,Önlisansın, önlisans sahibi tüzel kişiden kaynaklanmayan bir nedenle iptal edilmesi,Önlisansın, önlisans sahibi tüzel kişiden kaynaklanmayan bir nedenle sona erdiğine Kurul tarafından karar verilmesi,

hallerinde başvuru sahibine iade edilmektedir.

Üretim lisansı başvurusu kapsamında ibraz edilen teminat mektupları ise aynı maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca:

Lisans başvurusundan vazgeçilmesi veya başvurunun reddedilmesi ve lisansa konu üretim tesisinin geçici kabulünün yapılması hallerinde ilgili kişiye iade edilecektir.

6.1.2)Teminatın İrat Kaydedileceği Durumlar

Teminat mektuplarının hangi durumlarda irat kaydedileceği yine Yönetmeliğin 45 inci maddesinde önlisans ve üretim lisansı başvuruları için ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Önlisans başvurusu kapsamında alınan teminat mektupları, Yönetmeliğin 45 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca:

Önlisans sahibinin 20 nci maddede belirtilen süre(önlisans süresi içerisinde) içerisinde üretim lisansı başvurusunda bulunmaması,Önlisans sahibinin, önlisans süresinde yerine getirmesi gereken yükümlülüklerini süresi içerisinde yerine getirmemesi,Yönetmeliğin 45 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendindeki durumlar (vazgeçme,red, elde olmayan sebeplerle sona erme)dışında, önlisansın, önlisans sahibi tüzel kişinin talebiyle sona ermesi veya Kurul kararıyla iptal edilmesi,Yönetmeliğin 21 inci madde kapsamında lisans başvurusunun yapılmamış sayılmasına karar verilmesi ve lisans başvurusu değerlendirmeye alındıktan sonra başvurudan vazgeçilmesi veya mücbir sebep hâlleri ile lisans sahibinden kaynaklanmayan haklı sebepler dışında bir sebeple başvurunun reddedilmesi.

Hallerinde irat kaydedilecektir.

Üretim lisansı başvurusu kapsamında ibraz edilen teminat mektupları ise aynı 45 inci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca mücbir sebep hâlleri ile lisans sahibinden kaynaklanmayan haklı sebepler dışında:

Üretim tesisinin lisansta belirlenen inşaat süresi içerisinde kurulmaması,Üretim tesisinin kalan süre içerisinde kurulamayacağının tespit edilmesi,lisansın, üretim tesisinin geçici kabulü yapılmadan önce herhangi bir nedenle sona ermesi veya iptal edilmesi,

Hallerinde irat kaydedilecektir.[11]

6.2) VAZGEÇME VE SONA ERDİRME TALEPLERİNİN EPDK ONAYINA  TABİ OLMASI

Lisans Yönetmeliğinin 26. Maddesinde düzenlenen sona erme hallerinde lisans sahibinin lisanstan vazgeçmesi halinde dahi EPDK’nın onayı gerekir. Bu düzenlemenin amacı EPDK’nın gerekli tedbirleri almasına olanak sağlamaktır Nitekim Lisans Yönetmeliği’nin 26.maddesinin 2.fıkrasında lisans sahibinin lisanstan vazgeçmesi belirli usule tabi kılınmıştır. Buna göre, faaliyetini sona erdirmek isteyen tüzel kişi lisansın sona ermesinin talep edildiği tarihten en az altı ay önce, dağıtım şirketi ile görevli tedarik şirketi için en az oniki ay önce, gerekçeleri ile birlikte Kuruma yazılı olarak başvuruda bulunulması gerekir. Bu başvuruda lisans sahibi tüzel kişinin lisansını sona erdirmek istediği tarih itibarıyla ne tür yükümlülükler taşıdığının ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi için ne tür tedbirlerin öngörüldüğünün belirtilmesi gerekir. Ayrıca maddede kendi isteğiyle lisanstan vazgeçilmesinde süre yönünden istisna getirilmiş olup, EPDK’nın bu süre şartını uygulamayabileceği belirtilmiştir. Bu düzenleme ile EPDK’ya süre şartı yönünden takdir hakkı tanınmıştır. Ancak bu takdir yetkisi kullanılırken, vazgeçme talebinin piyasada olan etkileri dikkate alınması şartı öngörülmüştür.

Lisansın sona ermesinin tüketiciler ve piyasa koşulları aleyhine bir durum yaratacağının belirlenmesi halinde lisans sahibinin lisanstan vazgeçme talebi EPDK tarafından reddedilebileceği gibi, lisansın sona ermesi istenen tarihi de ileri tarihe erteleyebilir. Lisansın sona erdirilmesi talebi EPDK tarafından uygun bulunmaması halinde, uygun bulma kararında yer alan tarihte lisans sona ermiş kabul edilir

Yönetmelikte dağıtım şirketleri ve görevli tedarik şirketleri yönünden sınırlayıcı bir hükme yer verilmiştir. Buna göre dağıtım şirketleri ve görevli tedarik şirketlerinin lisanstan vazgeçme talebinde bulunulsa dahi, dağıtım şirketi yönünden faaliyeti sürdürecek yeni bir tüzel kişi lisans alıncaya kadar, görevli tedarik şirketi yönünden ise faaliyeti sürdürecek başka bir tüzel kişi EPDK tarafından belirleninceye kadar lisansları sona erdirilmeyecektir.

Dağıtım şirketi veya görevli tedarik şirketinin lisansından vazgeçmesi veya lisansının iptal edilmesi durumunda dağıtım lisansı verilecek tüzel kişi veya son kaynak tedariği yükümlüsü tüzel kişi Elektrik Piyasasında Dağıtım ve Tedarik Lisanslarına İlişkin Tedbirler Yönetmeliği çerçevesinde belirlenecektir.[12]

6.3) İDARİ PARA CEZALARI VE YAPTIRIM HAKKI

Kurum tarafından belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle önlisans ve lisans iptallerinde Elektrik Piyasası Kanunu’nun 16. maddesi çerçevesinde lisans sahibi tüzel kişiye idari para cezası verilebilecektir.

6446 sayılı yasanın 16. Maddesinde eylem ve işlemleri nedeniyle yaptırıma maruz kalacakDağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler, Görevli Tedarik Lisansı sahibi tüzel kişiler ve Organize Sanayi Bölgesi dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler yönünden yaptırımlarve alınacak tedbirler ayrı başlıklar altında düzenlenmiştir.

6.3.1)Dağıtım Lisansı Tüzelkişi yönünden

Bir dağıtım bölgesinde lisansı kapsamında faaliyet gösteren dağıtım şirketinin, mevzuat ihlallerinin dağıtım faaliyetini Kurum tarafından hazırlanan yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara uygun biçimde yerine getirmesini kabul edilemeyecek düzeyde aksattığının veya mevzuat ihlallerinin dağıtım faaliyetinin niteliğini ya da kalitesini kabul edilemeyecek düzeyde düşürdüğünün veya mevzuata aykırılıkları itiyat edindiğinin veya acze düşmesi ya da acze düşeceğinin Kurul kararıyla belirlenmesi durumunda aşağıdaki yaptırımlar ayrı ayrı veya birlikte uygulanabilecektir:[13]

1. a) Lisans sahibi tüzel kişinin yönetim kurulu üyelerinin bir kısmına veya tamamına görevden el çektirilerek yerlerine Kurul tarafından atama yapılır.
2. b) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi tarafından tarife kapsamında yerine getirilmesi gerekirken getirilmeyen hizmetlerin ve yatırımların mali karşılıkları öncelikle şirketin diğer faaliyetlerinden elde ettiği gelirlerden, yetmemesi hâlinde mevcut ortakların temettü gelirlerinden ve nihayet hisseleri nama yazılı ortakların malvarlıklarından temin edilir.
3. c) Dağıtım sistemini işletme hakkına sahip tüzel kişinin tespiti için gereken iş ve işlemler 18 inci maddenin birinci fıkrası çerçevesinde gerçekleştirilir.

ç) İlgili dağıtım sistemini işletme hakkını elde ettiğini tevsik eden ve bu Kanun uyarınca öngörülen yükümlülükleri yerine getiren tüzel kişiye yeni lisans verilir.

1. d) Kurum tarafından tüketicilerin korunması ve hizmetlerin aksamaması için, lisansı sona erdirilen dağıtım bölgesi için başka bir tüzel kişiye dağıtım lisansı verilene kadar her türlü önlem alınır.

6.3.2)Görevli Tedarik Lisansı Sahibi Tüzel Kişi Yönünden

Bir görevli tedarik şirketinin, mevzuat ihlallerinin düzenlemeye tabi faaliyetlerini Kurum tarafından hazırlanan yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara uygun biçimde yerine getirmesini kabul edilemeyecek düzeyde aksattığının veya mevzuat ihlallerinin düzenlemeye tabi faaliyetlerin niteliğini ya da kalitesini kabul edilemeyecek düzeyde düşürdüğünün veya mevzuata aykırılıkları itiyat edindiğinin veya acze düşmesi ya da acze düşeceğinin Kurul kararıyla belirlenmesi durumunda aşağıdaki yaptırımlar ayrı ayrı veya birlikte uygulanabileceği düzenlenmiştir: [14]

1. a) Lisans sahibi tüzel kişinin yönetim kurulu üyelerinin bir kısmına veya tamamına görevden el çektirilerek yerlerine Kurul tarafından atama yapılır.
2. b) Kurum tarafından tüketicilerin korunması ve hizmetlerin aksamaması için, lisansı sona erdirilen görevli tedarik şirketinin yerine, son kaynak tedarikçisi olarak başka bir tüzel kişinin belirlenmesine kadar, her türlü önlem alınır.
3. c) Kurul tarafından son kaynak tedarikçisi olarak belirlenen tüzel kişiye yeni tedarik lisansı verilir.

6.3.3)Dağıtım Lisansı Sahibi OSB yönünden

Dağıtım lisansı sahibi organize sanayi bölgesinin mevzuat ihlallerinin dağıtım faaliyetini öngörülen usul ve esaslara uygun biçimde yerine getirmesini kabul edilemeyecek düzeyde aksattığının, mevzuat ihlallerinin dağıtım faaliyetinin niteliğini ya da kalitesini kabul edilemeyecek düzeyde düşürdüğünün, mevzuata aykırılıkları itiyat edindiğinin, acze düşmesi ya da acze düşeceğinin Kurul kararıyla belirlenmesi durumunda lisansı iptal edilir ve dağıtım faaliyeti ilgili dağıtım şirketince yürütülür.[15]

6.4-) LİSANS SÜRESİNİN BİTİMİNDE LİSANS SAHİBİNİN DEVAM HAKKI

Ülkemizde elektrik piyasasında 1980 sonrasında Yap işlet, Yap İşlet Devret ve nihai olarak İşletme hakkı devri sözleşmeleriyle İletim faaliyeti dışındaki piyasa faaliyetlerinin özel sektör eliyle yürütülmesi ve piyasanın rekabete açılarak serbestleştirilmesi hedeflenmiş ve büyük ölçüde de mesafe kat edilmiştir. Lisans yönetmeliğinde ve Elektrik Piyasası kanununda lisans sürelerinin bitiminde lisansların kendiliğinden sona ereceği düzenlenmektedir. Yönetmelik ve yasada lisans süresinin bitimi halinde yatırımcı özel sektör tüzel kişilerinin mevcut yatırımları ve tesisleriyle ilgili bir düzenlemeye yer vermemiştir. Lisans sürelerinin devam ediyor olması nedeniyle henüz tartışma konusu olmayan süre bitimi sonrası yatırımcıların hakları, öncelikleri ve mevcut yatırımların akibetimeselesi ileriki yıllarda ciddi tartışmaları ve hukuki sorunları beraberinde getireceği muhakkaktır. Şuan için yasal düzenleme olmamakla birlikte İşletme hakkı devri sözleşmeleri ile maden sektöründeki Redevans sözleşmelerine ilişkin uygulamaların yol açıcı olabileceği düşünülmektedir. Nitekim maden sahalarının bir nevi kiralanması olan redevans sözleşmeleri süre sonunda yenilenebilmektedir. Aynı şekilde TEDAŞ ile Elektrik dağıtım şirketleri arasında yapılan işletme Hakkı devri sözleşmelerinde “Şirketlerin sözleşme süresinin bitiminden önce en az 1 yıl önceden TEDAŞ’a başvurup süre uzatım talebinde bulunabileceği, TEDAŞ’ın da sözleşmenin bitiminden önce  en geç 180 gün önce konuyu değerlendirip mevcut koşullara ve yürürlükteki mevzuata göre uzatma kararı verip vermeyeceği” düzenlenmektedir. Konuyla ilgili ileride mevzuatta bir takım düzenlemelerin yapılması beklenmekle birlikte her halükarda İşletme hakkı devri sözleşmelerine konulan bu hükümlerle esasında süre sonunda kesin bir tasfiye süreciyle sonuçlanmayacağının ipuçlarının verildiği kanaati hasıl olmaktadır.

SONUÇ

Ülkemizde 2001 yılında Enerji piyasalarında yeni bir yapılanma ve mevzuat ile Enerji piyasaları sıkı düzenlemeye ve denetime tabi kılınmıştır. 4628 Sayılı Elektrik Piyasası kanunu ve Lisans yönetmeliği ile belli faaliyetler lisans alınmak suretiyle özel teşebbüse açılmıştır. Henüz yeni sayılabilecek yenilenebilir enerji perspektifi ve üretimindeki payını artırma çabaları ise  önlisanslı faaliyetleri daha fazla gündemimize taşımaktadır. Yukarıda lisansa tabi ve muaf faaliyetler ile lisansın esasları irdelendikten sonra lisansların sona ermesi ve iptalinin sonuçlarını ele alınmaya çalışılmıştır. Tüm hukuki ilişkilerde olduğu gibi lisanların sona ermesi veya iptaline bağlanan sonuçlar ile tarafların bu süreçlerdeki hak ve yükümlülüklerine ilişkin tartışmalar,  lisans sürelerinin bitimine yaklaşıldıkça anlam ve önemini artıracaktır. Özellikle 2018 yılından itibaren bir çok üretim tesisindeki sürelerin son bulacak  olması sürecinde büyük maliyetleri olan yatırım tesislerinin durumu, mevcut hak sahiplerinin (lisans sahiplerinin) büyük yatırımlarının finanse edilememiş olması halinde yeni ihale süreçlerinde öncelik talepleri ve bu taleplerin karşılanıp karşılanmayacağı meselesi önemli hukuki tartışmaları beraberinde getirecektir. 2016

 nurettinav@hotmail.com

KAYNAKÇA

[1]6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

[2]BALCI, Murat, 6446 sayılı kanuna göre elektrik piyasası faaliyetleri<http://hukuk.fsm.edu.tr/haber/6446-SAYILI-KANUNA-GORE-ELEKTRIK-PIYASASI-FAALIYETLERI2015-11-11-12-16-48pm>

[3] Elektrik piyasası lisans yönetmeliği

[4]6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

[5]Elektrik Piyasası lisans Yönetmeliği

[6]BİLGİN,Ebru, Elektrik piyasasındaki lisansların hukuki rejimi ,Ankara Üniversitesi, yüksek lisans tezi,sosyalbilimler enstitüsü kamu hukuku ( idare hukuku) anabilim dalı, Ankara-2010,S 78

[7]Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği

[8]6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

[9]Elektrik Piyasası lisans Yönetmeliği

[10]BALCI, Murat, 6446 sayılı kanuna göre elektrik piyasası faaliyetleri<http://hukuk.fsm.edu.tr/haber/6446-SAYILI-KANUNA-GORE-ELEKTRIK-PIYASASI-FAALIYETLERI2015-11-11-12-16-48pm>

[11]www.lbfpartners.com.tr,KAYIKÇI ,Mehmet Suat, LBF Partners, Elektrik Piyasasında Teminat Uygulaması,http://www.lbfpartners.com/tr/yayin/elektrik-piyasasinda-teminat-uygulamasi.html, 22.12.2015

[12]BALCI, Murat, 6446 sayılı kanuna göre elektrik piyasası faaliyetleri<http://hukuk.fsm.edu.tr/haber/6446-SAYILI-KANUNA-GORE-ELEKTRIK-PIYASASI-FAALIYETLERI2015-11-11-12-16-48pm>

[13]6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

[14]6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

[15] 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu